Αποτοξίνωση από τον ψηφιακό κόσμο
Κάπου στην Αμερική – που αλλού; κάθε Παρασκευή σε ένα μέρος που το λένε Westmeath μαζεύονται ορδές ανθρώπων για να περάσουν ένα τριήμερο αποκομμένοι από τον ψηφιακό τους κόσμο και να ζήσουν έναν τρόπο ζωής που δεν εξαρτάται απόλυτα από τα κινητά τους, τις ταμπλέτες και τους προσωπικούς τους υπολογιστές.
Η ζήτηση είναι μεγάλη και όχι μόνο από επαγγελματίες και οικογένειες. Κάτι τέτοιο δεν θα είχε νόημα πριν 2 δεκαετίες, όταν η έννοια του «Διαδικτύου» ήταν αντιληπτή από ένα μικρό ποσοστό πορωμένων με την τεχνολογία. Η αρχή έγινε από τον Tim Berners – Lee πριν 25 χρόνια όταν δημοσίευσε μία μικρή περίληψη ενός project που το ονόμασε World Wide Web και το διαδίκτυο όπως το γνωρίζουμε σήμερα δημιουργήθηκε. Εκείνο τον καιρό δούλευε στην Ελβετία ως ένας από τους οραματιστές επιστήμονες στις εγκαταστάσεις έρευνας σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα CERN. Στόχος του ήταν οι επιστήμονες να μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους προκειμένου να είναι πιο εύκολη και άμεση η διάδοση της γνώσης. Αλλά πιστεύουμε πως ούτε και αυτός φανταζόταν τις διαστάσεις που θα πάρει αυτή η ιδέα.
Πλέον είναι δύσκολο να φανταστούμε οποιαδήποτε πτυχή της ζωής μας που δεν έχει επηρεαστεί από το διαδίκτυο και κάτι που φάνταζε απόμακρο και περίεργο έχει γίνει πλέον μέρος της καθημερινότητας μας. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε πως διαδίκτυο δεν είναι μόνο τα κοινωνικά δίκτυα που έχουν κατακλύσει την ζωή μας και αφορούν μόνο τους ανθρώπους που έχουν συχνή επαφή με τα «έξυπνα κινητά» τους. Ακόμη και εάν κάποιος δεν έχει κινητό το διαδίκτυο επηρεάζει την ζωή του. Από τις συναλλαγές που κάνει στην τράπεζα μέχρι και τον τρόπο που βλέπει τηλεόραση και ακούει ραδιόφωνο. Από τα προϊόντα που αγοράζει μέχρι την ίδια τη γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι θέλει δεν θέλει επηρεασμένα από το λεγόμενο ίντερνετ.
Είναι πολλοί που πιστεύουν πως το διαδίκτυο έχει γίνει μια πηγή γνώσης εξαιρετικά καλή, κάτι που εμπλούτισε τη ζωή και μας βοήθησε να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας και να μάθουμε κάτι καινούργιο, κάτι που παλιότερα θα φάνταζε δύσκολο ή ακόμη και ακατόρθωτο. Δεν έχουν άδικο. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι πολλοί από εμάς έχουμε δεθεί υπερβολικά με τα κινητά μας, τα κοινωνικά δίκτυα, τα έκτακτα δελτία σε 24ώρη βάση και σε εφαρμογές που σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε σε ωθούν να ασχολείσαι μαζί τους και να σε αποσπούν από το παρόν κάθε λίγο και λιγάκι.
Πολλές εφαρμογές στα κινητά σας είναι με τέτοιο τρόπο σχεδιασμένα ώστε να σας ωθούν να τις ανοίγεται σε τακτά χρονικά διαστήματα – μέχρι να σας γίνει συνήθεια.
Σε προσωπικό επίπεδο το διαπίστωσα όταν ξεκίνησα να αθλούμε στη θάλασσα και για πρακτικούς λόγους ήταν δύσκολο να κουβαλάω μαζί μου γκατζετάκια. Φυσικά θα μπορούσα να αγοράσω εξειδικευμένες θήκες για να τα προστατέψω εάν έρθουν σε επαφή με το νερό αλλά επέλεξα να μην το κάνω και να τα αφήσω στο σπίτι. Η πρώτη φορά ήταν αγχωτική. Σαν έναν καπνιστή που πρέπει να πάρει μια τζούρα από το τσιγάρο κάθε τόσο έτσι και εγώ ήθελα να κοιτάξω το κινητό μου για να δω πόσα χλμ έγραψε στο GPS, εάν έχω κάποια ενημέρωση στο Facebook, εάν με αναζητεί κάποιος στο τηλέφωνο. Στην αρχή δε μου άρεσε αλλά μετά το εκτίμησα όταν όλες αυτές οι ενοχλήσεις εξαφανίστηκαν από το παρόν.
Το διαδίκτυο πλέον είναι παντού χάρη στα «έξυπνα κινητά» που ήρθαν στη ζωή μας πριν μια δεκαετία περίπου και έχουν αφομοιωθεί από τη μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού σε τέτοιο βαθμό που πολλοί πλέον δεν διανοούνται να ζήσουν χωρίς αυτά. Αισθάνονται ότι πρέπει πάντα να υπάρχει η δυνατότητα επικοινωνίας όπου και εάν βρίσκονται και ας βομβαρδίζονται με πληροφορίες που τις περισσότερες φορές δεν τους χρησιμεύουν σε τίποτα.
Εάν είστε και εσείς ένας από αυτούς τους ανθρώπους τότε ίσως θα ήταν ωφέλιμο να αποκοπείτε από το διαδίκτυο που και που. Λένε πως υπάρχουν τρία στάδια για να το καταφέρετε αυτό. Το πρώτο είναι η συνειδητοποίηση – να γίνει δηλαδή συνειδητό ότι κάτι δεν πάει καλά με εμάς και την συνεχή ανάγκη να είμαστε συνδεδεμένη με το διαδίκτυο. Αυτό μπορεί να γίνει καταγράφοντας το χρόνο που ξοδεύουμε στο διαδίκτυο ή πόσες φορές την ώρα κοιτάμε την οθόνη του κινητού, εάν το αποτέλεσμα σοκάρει τότε είναι η ώρα να κάνουμε κάτι για αυτό.
Το δεύτερο στάδιο είναι να αποφασίσουμε τι είναι πραγματικά αναγκαίο να επιτρέπουμε να μας αποσπάει την προσοχή με ενημερώσεις και τι όχι. Να δώσουμε μία προτεραιότητα σε αυτά που είναι σημαντικά στη ζωή μας, στους ανθρώπους που ενδεχομένως θέλουμε να ήμαστε διαθέσιμοι πάντα και στους υπόλοιπους που ίσως δεν έχουμε γνωρίσει ποτέ και δεν μας ενδιαφέρει να μαθαίνουμε 15 φορές την ημέρα πια φωτογραφία έκαναν like, τι μουσική ακούνε ή μια εξυπνάδα για τα πολιτικά δρώμενα των καιρό μας. Δεν λέω ίσως πολλοί από αυτούς να είναι διασκεδαστικοί και ωραίοι για να τους ακολουθούμε αλλά εάν η ζωή μας είναι τόσο χάλια που θέλουμε να την διακόπτουμε κάθε λίγο και λιγάκι για να ασχολούμαστε με αυτά τότε υπάρχει ζήτημα. Αφιερώστε μισή ώρα την ημέρα αντί για τις χαζό εκπομπές στη τηλεόραση να κοιτάξετε αυτά αλλά μην επιτρέπετε τους Τράγκες, Αυτιάδες και Τατιάνες του διαδικτύου να εισβάλουν στη ζωή σας όποτε αυτοί γουστάρουν.
Απλές διαδικασίες, όπως η απενεργοποίηση ειδοποιήσεων κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης ή δικτύων, ή χρησιμοποιώντας μια εφαρμογή που μετατρέπει προσωρινά ένα smartphone σε ένα «χαζό τηλέφωνο», μπορούν να απελευθερώσουν χρόνο και να μας βοηθήσουν να ζούμε στον πραγματικό κόσμο.
Το τρίτο και τελευταίο στάδιο είναι να μάθουμε και να εκτιμάμε τον χρόνο που έχουμε – τον δικό μας αλλά και των άλλων. Ας είμαστε λίγο πιο ποιοτικοί και πιο συνετοί στο τι ανεβάζουμε και τι μοιραζόμαστε. Το ότι έφαγα μια κρέπα με την οικογενειά μου το προηγούμενο βράδυ και πρέπει να το μοιραστώ με τους 856 φίλους μου στο facebook ίσως να είναι μία διαδικτυακή φλυαρία. Μοιραστείτε το με λίγους φίλους που ίσως να είναι μια αφορμή για να ξεκινήσετε μια ουσιώδεις συνομιλία έστω και διαδικτυακά ή γράψτε ένα ημερολόγιο για να τη θυμάστε αυτή τη μέρα χωρίς να εισβάλετε στη καθημερινότητα των άλλων κάθε λίγο και λιγάκι για να τους ενημερώνετε για τις γευστικές σας απολαύσεις. Αλλά πάνω από όλα μάθετε να ζείτε το παρόν με τα δικά σας μάτια και όχι μέσα από το κινητό βγάζοντας selfies, προκειμένου να θρέψουμε το «εγώ» μας αργότερα δημοσιεύοντας τη στιγμή και μετρώντας τα like που έχουμε.
Η ανάγκη μας για ένα διάλειμμα από τις συνεχές διακοπές θεωρώ πως σιγά σιγά γίνεται όλο και ποιο αναγκαία και συνειδητή από πολλούς τελευταία. Ήδη υπάρχουν πολλές φωνές που υποστηρίζουν πως δεν είναι ηθικά και ψυχολογικά ρεαλιστικό να είμαστε προσβάσιμοι για επικοινωνία όλη την ώρα. Εταιρείες που μέχρι τώρα είχαν δημιουργήσει μία κουλτούρα που οι εργαζόμενοι πρέπει να βρίσκονται πάντα διαθέσιμοι να απαντήσουν μία κλήση από το αφεντικό τους ή να απαντήσουν ένα επαγγελματικό email άμεσα, σιγά σιγά αρχίζουν να αναθεωρούν. Μεγάλες εταιρίες όπως η Volkswagen έχει ως πολιτική να μην ενοχλεί του εργαζόμενους για εργασιακά θέματα από τη στιγμή που θα φύγουν από τη δουλειά μέχρι την επόμενη μέρα (δυστυχώς δεν νομίζω πως αυτή η πολιτική της εταιρίας ισχύει και στην Ελλάδα).
Αυτή η ανάγκη αποκοπής όμως δεν αφορά μόνο τους ενήλικους. Η Joanna Fortune είναι κλινική ψυχοθεραπεύτρια που ειδικεύεται στην παιδική και εφηβική παροχή συμβολών και πιστεύει πως αφορά και σε μεγάλο βαθμό και τα παιδιά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αφορά τα παιδιά περισσότερο αλλά και κάποιους από τους ενηλίκους και το κατά πόσο δεμένοι είναι με την εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου είχα την προηγούμενη εβδομάδα που επισκέφτηκα το Μουσείο της Ακρόπολης. Μπροστά μας είχαμε αγάλματα και γλυπτά χιλιάδων χρόνων με εντυπωσιακές λεπτομέρειες αλλά στα μόνα σημεία που υπήρχαν ουρές ήταν στα σημεία που απεικόνιζαν με ψηφιακό τρόπο μέσα από οθόνες τα αγάλματα που ήταν πραγματικά ακριβώς δίπλα μας. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που πραγματικά κοιτούσαν τα αγάλματα. Μόνο να στηνόμαστε για να βγάλουμε φωτογραφίες κατάντησε η όλη εμπειρία, ιδίως για τις νεαρές ηλικίες. Όσον αφορά εμένα για να κάνω και την αυτό-κρητική μου σαν χαζομπαμπάς το μόνο που με ενδιέφερε είναι να βγάλω οικογενειακές φωτογραφίες με τα εκθέματα που εκτός από τα γλυπτά ήταν και οι διάφορες φυλές που υπήρχαν στον ίδιο χώρο Γιαπωνέζους, Άραβες, ανθρώπους από Αφρική κτλ (δυστυχώς τα παιδιά μου ντρεπόντουσαν οπότε περιορίστηκα στα αγάλματα :-p ). Τουλάχιστον όμως ζήσαμε την στιγμή και ήταν όμορφα.
Ίσως για αυτό είναι αναγκαίο να πηγαίνουμε διακοπές ή να κάνουμε κάτι ξεχωριστώ. Γιατί ξαφνικά βρισκόμαστε σε ένα καινούργιο μέρος με νέα ερεθίσματα ή κάνουμε κάτι που απαιτεί από μέρος μας όλη μας την προσοχή και αυτό μας διευκολύνει να αφιερωθούμε στη στιγμή. Απλά θα βοηθούσε πάρα πολύ όταν το κάνουμε αυτό να μην επιτρέπουμε να μας διακόπτουν ή να σκεφτόμαστε να το αποθανατίσουμε, αλλά απλά να ζήσουμε το παρόν και να το αφήσουμε να περάσει για να δώσουμε χώρο να ζήσουμε την καινούργια στιγμή με όλο μας το είναι ξανά και ξανά και ξανά και ξανά ...
Γιατί έτσι είναι η ζωή.